Οσφυαλγία – Ισχιαλγία

Γράφει ο Κωνσταντίνος Σαράντος, Διευθυντής Ζ’ Ορθοπαιδικής Κλινικής Νοσοκομείου “Υγεία” Εξειδικευμένος Χειρουργός Ορθοπαιδικός Ισχίου & Γόνατος – τ. Διευθυντής Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Coventry & Warwick

Οξεία Οσφυαλγία – Ισχιαλγία

 

Οσφυαλγία είναι ο πόνος στη οσφυϊκή μοίρα της  σπονδυλικής στήλης, στη «μέση». Η ισχιαλγία είναι ο πόνος που προκαλείται από ερεθισμό του ισχιακού νεύρου και είναι συνήθως κατά μήκος του ενός ποδιού. Οτιδήποτε ερεθίζει αυτό το νεύρο μπορεί να προκαλέσει πόνο, που κυμαίνεται από ήπιο έως σοβαρό. Η Ισχιαλγία προκαλείται συνήθως από ένα συμπιεσμένο νεύρο στην οσφυϊκή μοίρα της  σπονδυλικής στήλης. Η ισχιαλγία δεν έχει σχέση με το ισχίο όπως πολλοί νομίζουν. Οξεία οσφυαλγία είναι όταν η διάρκεια των συμπτωμάτων είναι μέχρι 3 μήνες.

Και η ισχιαλγία και η οσφυαλγία δεν είναι παθήσεις αλλά συμπτώματα.

Συχνά, ο όρος «ισχιαλγία» συγχέεται με τον γνωστότερο όρο «οσφυαλγία». Ωστόσο, η ισχιαλγία δεν περιορίζεται μόνο στην μέση. Το ισχιακό νεύρο είναι το μακρύτερο και μεγαλύτερο νεύρο στο ανθρώπινο σώμα. Εκφύεται από το κάτω μέρος της οσφυϊκής μοίρα της  σπονδυλικής στήλης και συνεχίζει μέσω των γλουτών οπίσθια στο μηρό και δίνει κλάδους στη γαστροκνημιαία (γάμπα) μέχρι κάτω στα πόδια και τα δάκτυλα.

Το ισχιακό νεύρο ελέγχει αρκετούς μυς στα κάτω άκρα και παρέχει αίσθηση στο δέρμα του ποδιού και στην πλειονότητα των κάτω άκρων.  Έως και 40-60% των ανθρώπων θα παρουσιάσουν ισχιαλγία τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους.

Ανατομία

Η σπονδυλική στήλη αποτελείται από τρία μέρη:

• Τους σπονδύλους (μεμονωμένα οστά στη σπονδυλική στήλη που προστατεύουν τα υποκείμενα νεύρα)
• Τα νεύρα
• Τους μεσοσπονδύλιους δίσκους

Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι είναι κατασκευασμένοι από ειδικό συνδετικό ιστό κυρίως κολλαγόνου, το οποίο είναι ισχυρό και ανθεκτικό υλικό. Ο δίσκος λειτουργεί ως «μαξιλάρι» μεταξύ κάθε σπονδύλου και επιτρέπει στη σπονδυλική στήλη να είναι εύκαμπτη. Η κήλη δίσκου (δισκοκήλη ή πρόπτωση δίσκου) γίνεται όταν ένας δίσκος ωθείται έξω από τη θέση του, ασκώντας πίεση στο νεύρο ή το νωτιαίο μυελό.

 

Συμπτώματα Ισχιαλγίας- Οσφυαλγίας

Η Ισχιαλγία προκαλεί πόνο στην μέση που «ακτινοβολεί» στα κάτω άκρα. Ο πόνος μπορεί να εντοπίζεται οπουδήποτε κατά μήκος του ισχιακού νεύρου από τη μέση, τους γλουτούς και οπίσθια κατά μήκος των κάτω άκρων μέχρι τα  πόδια. Η οσφυαλγία είναι ο πόνος στην περιοχή της μέσης.

Άλλα κοινά συμπτώματα της ισχιαλγίας περιλαμβάνουν:

• αιμωδίες, μούδιασμα στο πόδι κατά μήκος του νεύρου
• μυρμήγκιασμα (αίσθημα σαν καρφιά και βελόνες) στα κάτω άκρα και τα δάχτυλα των ποδιών

Ο πόνος μπορεί να κυμαίνεται σε σοβαρότητα και μπορεί να επιδεινώνεται

Ποιες είναι οι κοινές αιτίες της Iσχιαλγίας;

Ενώ η ισχιαλγία στο 90% είναι συνήθως το αποτέλεσμα μιας κήλης οσφυϊκού δίσκου που πιέζει άμεσα το νεύρο καθώς βγαίνει από τη σπονδυλική στήλη, οποιαδήποτε αιτία ερεθισμού ή φλεγμονής του ισχιακού νεύρου μπορεί να προκαλέσει τα συμπτώματα της ισχιαλγίας οσφυαλγίας. Ο ερεθισμός των νεύρων ως αποτέλεσμα της κήλης μεσοσπονδύλιου δίσκου αναφέρεται και ως ριζοπάθεια.

Αιτίες της ισχιαλγίας περιλαμβάνουν:

• Οσφυϊκή στένωση της σπονδυλικής στήλης – στένωση του νωτιαίου μυελού στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης.
• Σπονδυλολίσθηση – μια κατάσταση όπου ο υπερκείμενος σπόνδυλος γλιστρά προς τα εμπρός πάνω στον υποκείμενο σπόνδυλο.
• Όγκοι εντός της σπονδυλικής στήλης – αυτοί μπορεί να συμπιέσουν τις ρίζες των  νεύρων.
• Λοίμωξεις –  μέσα ή γύρω από την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης
• Τραυματισμοί ή κατάγματα – στη σπονδυλική στήλη.
• Σύνδρομο Cauda Equina – μια σπάνια αλλά σοβαρή κατάσταση που επηρεάζει τα νεύρα στο κάτω μέρος του νωτιαίου μυελού και απαιτεί άμεση ιατρική παρέμβαση (δείτε τα “red flags” παρακάτω).

Άλλες αιτίες της ισχιαλγίας – οσφυαλγίας περιλαμβάνουν ερεθισμό του νεύρου από παρακείμενα οστά, μυς, εσωτερική αιμορραγία, οστεόφυτα και άλλες αιτίες.

Παράγοντες κινδύνου για Iσχιαλγία – Oσφυαλγία

Οι συνήθεις παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:

• Ηλικία – άτομα στα 30 και 40 τους έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν ισχιαλγία και σε μεγαλύτερα ποσοστά οι γυναίκες.
• Επάγγελμα – εργασίες που απαιτούν άρση βαρέων φορτίων για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
• Καθιστικός τρόπος ζωής – τα άτομα που κάθονται για μεγάλα χρονικά διαστήματα και είναι σωματικά αδρανή είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν ισχιαλγία, σε σύγκριση με πιο ενεργά άτομα.
• Εγκυμοσύνη – Αν και η ισχιαλγία μπορεί να είναι πρόβλημα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, περίπου 50-80% των γυναικών έχουν οσφυαλγία, δηλαδή μόνο πόνο στην μέση. Η οσφυαλγία προκαλείται από τη χαλάρωση και το τέντωμα των συνδέσμων στη μέση από τις ορμόνες που παράγονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Η ισχιαλγία που οφείλεται σε κήλη δεν είναι συχνή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
• Παχυσαρκία

Διάγνωση  Iσχιαλγίας – Oσφυαλγίας

Η οσφυαλγία χαρακτηρίζεται ως  οξεία οσφυαλγία αν η διάρκεια των συμπτωμάτων είναι μέχρι 3 μήνες, υποξεία από 3-6 μήνες και χρόνια οσφυαλγία από 6 μήνες και πάνω. Εάν τα συμπτώματα της οσφυαλγίας είναι ήπια συνήθως δεν απαιτείται ιδιαίτερη ιατρική φροντίδα.

Ένα πλήρες ιατρικό ιστορικό μπορεί να βοηθήσει στην διάγνωση. Η κλινική εξέταση συμπληρώνει και επιβεβαιώνει την εικόνα. Διάφορα ειδικά τεστ και αντανακλαστικά, όπως η ανύψωση του ποδιού που «τεντώνει» το ισχιακό νεύρο και προκαλεί πόνο που ακτινοβολεί στο πόδι, συνήθως υποδηλώνει ισχιαλγία.

Εάν ο πόνος επιμένει για περισσότερο από λίγες εβδομάδες, μπορεί να είναι απαραίτητες εξετάσεις απεικόνισης, όπως ακτινογραφίες ή μαγνητική τομογραφία για να εντοπιστεί η αιτία που συμπιέζει το ισχιακό νεύρο και προκαλεί τα συμπτώματα και να αποκλειστούν σοβαρότερες καταστάσεις.

 

Θεραπεία

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ισχιαλγία θα υποχωρήσει από μόνη της και οι ασθενείς θα αναρρώσουν εντός 2-6 εβδομάδων. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, δεν απαιτείται χειρουργική επέμβαση.

Οι περισσότερες περιπτώσεις οξείας οσφυαλγίας ανταποκρίνονται καλά σε συντηρητική αγωγή και μέτρα, τα οποία περιλαμβάνουν:

• Ξεκούραση και ανάπαυση.
• Παυσίπονα όπως η παρακεταμόλη και ίσως η ιβουπρουφαίνη ή άλλα αντιφλεγμονώδη.
• Ασκήσεις όπως περπάτημα ή ελαφρές εκτάσεις όταν τα συμπτώματα μετριαστούν και είναι πιο ήπια.
• Ζεστά ή κρύα επιθέματα που μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του πόνου. Είναι συχνά χρήσιμο να εναλλάσσονται μεταξύ τους και ανάλογα με την ανταπόκριση των ασθενών (άλλοι αντιδρούν καλύτερα στα ζεστά και άλλοι στα κρύα).
• Φυσικοθεραπεία

Δεν είναι όλα τα παυσίπονα και ιδιαίτερα τα αντιφλεγμονώδη κατάλληλα για όλους. Οι ασθενείς θα πρέπει να συμβουλευτούν το γιατρό τους.

Χειρουργική επέμβαση σπάνια είναι αναγκαία, αλλά αποτελεί μια επιλογή εάν τα συμπτώματα είναι ιδιαίτερα έντονα, δεν έχουν ανταποκριθεί σε άλλες θεραπείες και συνεχίζουν να επιδεινώνονται.

Χειρουργική επέμβαση πιθανόν να χρειαστεί όταν υπάρχουν οι «κόκκινες σημαίες» “red flags”, καταστάσεις δηλαδή με επείγοντα χαρακτήρα όπως όταν:

• υπάρχει ισχιαλγία και στις δύο πλευρές
• υπάρχει μυϊκή αδυναμία ή μούδιασμα -παραισθησία στο πόδι που είναι σοβαρή ή επιδεινώνεται
• υπάρχει υπαισθησία- μούδιασμα γύρω ή κάτω από τα γεννητικά όργανα ή γύρω από τον πρωκτό
• υπάρχει δυσκολία στην έναρξη της ούρησης, αδυναμία ούρησης ή ελέγχου της ούρησης που δεν προϋπήρχε
• υπάρχει αδυναμία κένωσης ή ελέγχου κενώσεων που δεν προϋπήρχε

Οι χειρουργικές επιλογές περιλαμβάνουν:

• Επισκληρίδιες περινευρικές εγχύσεις φαρμάκων στην σπονδυλική στήλη στο σημείο του πόνου. Οι εγχύσεις αυτές έχουν διαγνωστικό και θεραπευτικό σκοπό. Γίνονται συνήθως στο χειρουργείο, υπό ακτινολογική καθοδήγηση, χωρίς νάρκωση.
• Δισκεκτομή – μερική ή ολική αφαίρεση μιας κήλης δίσκου ανοικτά ή με ενδοσκόπιο.
• Ενδοδισκικές θεραπείες
• Διόρθωση σπονδυλολίσθησης και επανευθυγράμμιση της σπονδυλικής στήλης.
• Σπονδυλοδεσία

Ανάλογα με την αιτία της ισχιαλγίας, ο χειρουργός θα εξετάσει τους κινδύνους και τα οφέλη της χειρουργικής επέμβασης και θα προτείνει την κατάλληλη χειρουργική επιλογή.

Ασκήσεις και εκτάσεις

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για την ανακούφιση της πίεσης στο ισχιακό νεύρο μέσω της άσκησης (αεροβική και κολύμβηση είναι οι πιο ενδεδειγμένες). Αυτό επιτρέπει στους ασθενείς:

• Να ελαφρύνουν τα συμπτώματά τους μόνοι τους
• Να μειώσουν ή να αποφύγουν τη λήψη φαρμάκων όπου είναι δυνατόν
• Να έχουν παρατεταμένη ανακούφιση κατά τη διάρκεια των εξάρσεων

 

Πρόληψη της ισχιαλγίας

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ισχιαλγία και η οσφυαλγία μπορεί να προληφθεί. Υπάρχουν πολλές αλλαγές στον τρόπο ζωής που μπορούν να μειώσουν τις πιθανότητες εξάρσεων, συμπεριλαμβανομένης της τακτικής άσκησης και μυϊκής ενδυνάμωσης κυρίως κοιλιακών και ραχιαίων μυών και της διατήρησης σωστής στάσης σώματος στην όρθια και καθιστή θέση, καθώς και κατά την άρση αντικειμένων.