Τι είναι το κάταγμα – ράγισμα – σπάσιμο οστού;

Το κάταγμα ενός οστού είναι το σπάσιμο του οστού. Μπορεί να κυμαίνεται από μια λεπτή ρωγμή έως ένα πλήρες σπάσιμο. Το οστό μπορεί να σπάσει εγκάρσια, λοξά, σε πολλά σημεία ή σε πολλά κομμάτια. Τα περισσότερα κατάγματα συμβαίνουν όταν ένα οστό δεχθεί μεγαλύτερη δύναμη ή πίεση από ό, τι μπορεί να αντέξει.

Ποια είναι τα συμπτώματα ενός κατάγματος;

Τα περισσότερα κατάγματα συνοδεύονται από έντονο πόνο τη στιγμή που συμβαίνει ο αρχικός τραυματισμός. Ο πόνος συνήθως επιδεινώνεται όταν μετακινείτε ή αγγίζετε την τραυματισμένη περιοχή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί ακόμη και να χάσετε τις αισθήσεις από τον πόνο. Μπορεί επίσης να αισθανθείτε ζάλη ή κρύο ιδρώτα από το σοκ.

Άλλα πιθανά συμπτώματα ενός κατάγματος περιλαμβάνουν:

• ήχος θραύσης ή ένα «κρακ» τη στιγμή του τραυματισμού
• πρήξιμο- οίδημα, ερυθρότητα και μώλωπες στην τραυματισμένη περιοχή
• δυσκολία στήριξης βάρους στην τραυματισμένη περιοχή
• ορατή παραμόρφωση στην τραυματισμένη περιοχή

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να δείτε σπασμένα οστά να σπρώχνουν το δέρμα.

Εάν υποψιάζεστε ότι έχετε κάταγμα, ζητήστε αμέσως ιατρική βοήθεια.

Ποιοι είναι οι διαφορετικοί τύποι καταγμάτων;

Τα κατάγματα μπορούν να ταξινομηθούν γενικά ως κλειστά ή ανοιχτά, καθώς και ως ατελή ή πλήρη.

Κλειστό και ανοιχτό κάταγμα

Σε ένα κλειστό κάταγμα, το σπασμένο οστό δεν διαπερνάει- σχίζει το δέρμα.

Ένα ανοιχτό κάταγμα ονομάζεται συνήθως και επιπλεγμένο κάταγμα. Σε ένα ανοιχτό κάταγμα, τα άκρα του σπασμένου οστού σχίζουν το δέρμα. Όταν τα οστά και άλλοι εσωτερικοί ιστοί εκτίθενται στο περιβάλλον ο κίνδυνος μόλυνσης αυξάνεται δραματικά. Ανάλογα με το μέγεθος της βλάβης του δέρματος και των μαλακών μορίων, το ανοικτό κάταγμα ταξινομείται σε κατηγορίες (ταξινόμηση Gustillo-Anderson και ταξινόμηση Tscherne), σύμφωνα με τις οποίες κατευθύνεται και η αντιμετώπιση.

Το ανοικτό κάταγμα είναι από τις επείγουσες καταστάσεις της Ορθοπαιδικής-Τραυματιολογίας.

Ατελές και πλήρες κάταγμα

Σε ένα ατελές κάταγμα, το οστό δεν σπάει εντελώς από άκρο σε άκρο. Οι τύποι ατελούς κατάγματος περιλαμβάνουν:

• κάταγμα σαν τρίχα (hairline), στο οποίο το οστό είναι σπασμένο σε μια λεπτή ρωγμή
• κάταγμα δίκης χλωρού ξύλου, στο οποίο το οστό είναι σπασμένο από τη μία πλευρά, ενώ η άλλη πλευρά είναι λυγισμένη ( σαν χλωρό κλαδί – συμβαίνει συνήθως σε μικρά παιδιά που τα οστά είναι ακόμα μαλακά και εύπλαστα)
• κάταγμα δίκην «πόρπης», στο οποίο το οστό είναι σπασμένο στη μία πλευρά και συμπιεσμένο στην άλλη (πάλι συνήθως συναντάται σε παιδιά με μαλακότερα οστά το στάδιο της ανάπτυξης)

Σε ένα πλήρες κάταγμα, το οστό σπάει εντελώς χάνοντας τη συνέχεια του. Είναι σπασμένο ή θρυμματισμένο σε δύο ή περισσότερα κομμάτια. Οι τύποι πλήρους κατάγματος περιλαμβάνουν:

• απλό κάταγμα, στο οποίο το οστό έχει σπάσει σε ένα μέρος (δύο κομμάτια). Μπορεί να είναι :
  Εγκάρσιο, Λοξό, Σπειροειδές
• συντριπτικό κάταγμα, στο οποίο το οστό σπάει ή συνθλίβεται σε τρία ή περισσότερα κομμάτια
• κάταγμα συμπίεσης, στο οποίο το οστό έχει «καταρρεύσει» υπό πίεση (συμπιεστεί)
• μη παρεκτοπισμένο (σταθερό) κάταγμα, στο οποίο το οστό σπάει σε κομμάτια που παραμένουν σε ευθυγράμμιση χωρίς ιδιαίτερη παρεκτόπιση
• παρεκτοπισμένο κάταγμα, στο οποίο το οστό σπάει σε κομμάτια που μετακινούνται, απομακρύνονται μεταξύ τους και χάνεται η ευθυγράμμιση τους
• τμηματικό κάταγμα, στο οποίο το οστό είναι σπασμένο σε δύο σημεία με τρόπο που αφήνει τουλάχιστον ένα τμήμα να μην είναι προσκολλημένο στα υπόλοιπα

Τα ατελή κατάγματα είναι πιο συχνά στα παιδιά. Τα οστά τους είναι πιο μαλακά από αυτά των ενηλίκων. Ως αποτέλεσμα, είναι πιο πιθανό να λυγίσουν παρά να σπάσουν. Πλήρης κατάγματα μπορεί να συμβούν σε οποιαδήποτε ηλικία.

Ποιος κινδυνεύει από κάταγμα;

Ο καθένας μπορεί να υποστεί κάταγμα. Αλλά είναι πιο πιθανό να υποστούν κάταγμα όσοι έχουν εύθραυστα οστά ή χαμηλή οστική πυκνότητα – οστεοπόρωση. Εύθραυστα οστά έχουν συνήθως:

• Οι ηλικιωμένοι
• Όσοι έχουν οστεοπόρωση
• Ασθενείς με ενδοκρινικές ή γαστρεντερικές διαταραχές ή παθήσεις
• Ασθενείς που λαμβάνουν κορτικοστεροειδή
• Άτομα που είναι σωματικά αδρανή
• Αλκοολικοί
• καπνιστές

Πώς γίνεται η διάγνωση σε ένα κάταγμα;

Εάν υποψιάζεστε ότι έχετε κάταγμα, ζητήστε αμέσως ιατρική βοήθεια. Ο γιατρός σας πιθανότατα θα σας ρωτήσει για τα συμπτώματά και θα εξετάσει κλινικά την τραυματισμένη περιοχή. Μπορεί να σας ζητήσει να κουνήσετε το μέρος του σώματος που έχει τραυματιστεί με ορισμένους τρόπους, για να ελέγξει για πόνο ή άλλα σημάδια τραυματισμού.

Εάν υποψιάζεται ότι μπορεί να έχετε κάταγμα, ο γιατρός σας πιθανώς θα ζητήσει ακτινογραφίες. Οι ακτινογραφίες είναι η πιο κοινή μέθοδος διάγνωσης κατάγματος. Μπορούν να αποκαλύψουν κατάγματα ή άλλα σημάδια βλάβης. Οι ακτινογραφίες βοηθούν επίσης στον προσδιορισμό του τύπου και της θέσης του κατάγματος.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο γιατρός σας μπορεί επίσης να ζητήσει μια μαγνητική (MRI) ή υπολογιστική τομογραφία (CT ή CAT scan) για να εξετάσει τα οστά ή τους γύρω ιστούς.

Πού εντοπίζεται ένα κάταγμα οστού;

Οποιοδήποτε οστό μπορεί να υποστεί κάταγμα, να σπάσει. Είναι συχνότερο σε κάποιες ανατομικές περιοχές, όπως το ισχίο, ο καρπός, η ποδοκνημική και ο ώμος

Κατάγματα ανά περιοχή:

Κάτω άκρα:

• Κατάγματα πυέλου (λεκάνης)
• Κατάγματα ισχίου
• Κατάγματα μηριαίου
• Κατάγματα γόνατος (μηριαίων κονδύλων, κνημιαίων κονδύλων, επιγονατίδας)
• Κατάγματα κνήμης
• Κατάγματα ποδοκνημικής, (Κατάγματα σφυρών ποδοκνημικής)
• Κατάγματα άκρου ποδός

Άνω άκρα:

• Κατάγματα ώμου (κλείδας, ωμοπλάτης, άνω πέρατος βραχιονίου)
• Κατάγματα βραχιονίου
• Κατάγματα αγκώνα, (κάτω πέρατος βραχιονίου, κεφαλής κερκίδας, ωλεκράνου)
• Κατάγματα αντιβραχίου
• Κατάγματα κάτω πέρατος κερκίδας
• Κατάγματα του καρπού
• Κατάγματα μετακαρπίων

Σπονδυλικής στήλης:

• Κατάγματα σπονδυλικής στήλης (αυχενικής, θωρακικής, οσφυϊκής, ιεράς και κοκκυγικής μοίρας)

Πώς αντιμετωπίζεται το κάταγμα των οστών;

Εάν διαγνωστείτε με κάταγμα, η θεραπεία θα εξαρτηθεί από τον τύπο, τη θέση του, την ηλικία και άλλους παράγοντες που θα συζητήσετε με το γιατρό σας.

Γενικά, ο γιατρός σας θα προσπαθήσει να επανατοποθετήσει τα σπασμένα κομμάτια των οστών στις σωστές τους θέσεις και να τα σταθεροποιήσει μέχρι να πωρωθούν, να κολλήσουν. Είναι σημαντικό να διατηρηθούν τα σπασμένα οστά ακίνητα μέχρι να πωρωθούν. Κατά τη διάρκεια της πώρωσης, νέο οστό θα σχηματιστεί γύρω από τις άκρες των σπασμένων οστών. Εάν είναι σωστά ευθυγραμμισμένα και σταθεροποιημένα, το νέο οστό τελικά θα γεφυρώσει και θα συνδέσει τα κομμάτια.

• Ο γιατρός σας μπορεί να χρησιμοποιήσει νάρθηκα ή γύψο για να σταθεροποιήσει το σπασμένο οστό. Ο νάρθηκας πιθανότατα θα είναι κατασκευασμένος από γύψο ή συνθετικό υλικό. Θα βοηθήσει να διατηρηθεί η τραυματισμένη περιοχή ακινητοποιημένη και να αποφευχθεί η κίνηση του κατάγματος κατά τη διάρκεια της πωρώσεως του.

• Σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί έλξη για να σταθεροποιηθεί η τραυματισμένη περιοχή. Η έλξη τεντώνει τους μύες και τους τένοντες γύρω από το οστά. Συνήθως χρησιμοποιούνται ένα σύστημα τροχαλιών και βαρών τοποθετημένων σε ένα μεταλλικό πλαίσιο πάνω από το κρεβάτι. Αυτό το σύστημα θα παράγει μια ήπια έλξη για να σταθεροποιήσει την τραυματισμένη περιοχή.
• Για πιο σύνθετα ή σύνθετα κατάγματα, μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση. Αυτή μπορεί να γίνει με ανοιχτή ανάταξη και εσωτερική οστεοσύνθεση (τοποθέτηση εσωτερικών υλικών , πλακών ενδομυελικών ήλων, βιδών κ.α.) ή εξωτερική οστεοσύνθεση (τοποθέτηση εξωτερικού σκελετού με μπάρες και καρφιά) για να αποτρέψει την κίνηση των οστών.

• Στην ανοικτή ανάταξη και εσωτερική οστεοσύνθεση γίνεται προσπάθεια τα σπασμένα οστά να έρθουν σε μια κατά το δυνατό ανατομική θέση αν πρόκειται για ενδαρθρικά κατάγματα ή να αποκατασταθεί η ευθυγράμμιση τους αν πρόκειται για κάταγμα μακρού οστού. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί χρησιμοποιώντας βίδες, μεταλλικές πλάκες, ήλους (ράβδοι που μπαίνουν μέσα στο οστό) και άλλα υλικά .

• Στη εξωτερική οστεοσύνθεση, τοποθετούνται καρφίδες ή μακριές βίδες στο οστό πάνω και κάτω από τη θέση κατάγματος οι οποίες συνδέονται με μεταλλικές ή από ανθρακόνημα ράβδους σταθεροποίησης που παραμένουν εξωτερικά του δέρματος. Αυτή μπορεί να είναι προσωρινή λύση μέχρι να σταθεροποιηθεί η κατάσταση του ασθενούς ( Damage control surgery) ή μόνιμη όπου η ράβδος θα κρατήσει τα οστά στη θέση τους μέχρι να πωρωθούν.

Μπορεί να χρειαστούν παυσίπονα φάρμακα για τον έλεγχο του πόνου, αντιβιοτικά για την καταπολέμηση της λοίμωξης σε ανοικτά κατάγματα ή άλλα φάρμακα για τη διαχείριση άλλων συμπτωμάτων ή επιπλοκών. Μετά από μια αρχική περίοδο ανάπαυσης, και ανάλογα με το είδος και την περιοχή του κατάγματος μπορεί χρειαστούν φυσιοθεραπείες ή άλλες στρατηγικές για την γρηγορότερη και καλύτερη αποκατάσταση.

Ποια είναι η πρόγνωση ενός κατάγματος;

• Για την πρόγνωση του κατάγματος παίζει μεγάλο ρόλο η θέση, το είδος και η σοβαρότητα του.
• Η ηλικία και το ιατρικό ιστορικό μπορούν επίσης να επηρεάσουν τη διαδικασία πωρώσεως.
• Ορισμένες ιατρικές καταστάσεις μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητα του σώματος να επιδιορθώσει τα σπασμένα οστά.
• Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τον αλκοολισμό και το κάπνισμα, που κατά κανόνα αυξάνουν κατά πολύ τη διάρκεια της πωρώσεως.

Μπορεί να χρειαστούν αρκετές εβδομάδες, ή μερικές φορές μήνες, για να πορωθεί ένα κάταγμα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο πόνος θα υποχωρήσει πολύ πριν ολοκληρωθεί η διαδικασία επούλωσης. Θα χρειαστεί συνήθως περιορισμός της κίνησης της τραυματισμένης περιοχής ενώ πωρώνεται. Η συμμετοχή σε ορισμένες από τις συνήθεις δραστηριότητες μπορεί να επηρεαστεί και να χρειαστεί να τροποποιηθούν μέχρι την πλήρη πόρωση του κατάγματος.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί φυσικοθεραπεία η οποία θα βοηθήσει να επανακτηθεί η λειτουργικότητα της τραυματισμένης περιοχής. Η ακινητοποίηση μέρους του σώματός για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει απώλεια μυϊκής δύναμης και εύρους κίνησης. Η φυσικοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τη καλύτερη και γρηγορότερη αποκατάσταση.

Για την ταχύτερη και σωστή ανάρρωση, είναι σημαντικό να ακολουθούνται προσεκτικά οι οδηγίες του θεράποντα γιατρού.

Πως μπορούν να προληφθούν τα κατάγματα;

Δεν είναι δυνατό να προληφθούν όλα τα κατάγματα. Είναι όμως δυνατό με κατάλληλη άσκηση και διατροφή να διατηρηθούν τα οστά γερά, ώστε να είναι λιγότερο ευαίσθητα σε βλάβες και κακώσεις. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη σωστή διατροφή, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων που είναι πλούσια σε ασβέστιο και βιταμίνη D. Η συχνή άσκηση και η μυική ενδυνάμωση μπορούν επίσης να βοηθήσουν σημαντικά. Οι ασκήσεις με βάρη είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για την ενίσχυση και διατήρηση της αντοχής των οστών. Σημαντικά μπορούν να βοηθήσουν το περπάτημα, η πεζοπορία, το τρέξιμο, ο χορός και η προπόνηση με βάρη.