Γράφει ο Κωνσταντίνος Σαράντος, Διευθυντής Ζ’ Ορθοπαιδικής Κλινικής Νοσοκομείου “Υγεία” Εξειδικευμένος Χειρουργός Ορθοπαιδικός Ισχίου & Γόνατος – τ. Διευθυντής Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Coventry & Warwick
Πλήρες Βιογραφικό ΙατρούΤί είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα;
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μια χρόνια πάθηση που προκαλεί πόνο, οίδημα (πρήξιμο) και δυσκαμψία στις αρθρώσεις. Η πάθηση επηρεάζει συνήθως τα χέρια, τα πόδια και τους καρπούς.
Σε αντίθεση με τις αλλοιώσεις (φθορά) της οστεοαρθρίτιδας, η ρευματοειδής αρθρίτιδα επηρεάζει τον αρθρικό θύλακο των αρθρώσεων, προκαλώντας επώδυνο οίδημα που μπορεί τελικά να οδηγήσει σε διάβρωση των οστών και παραμόρφωση των αρθρώσεων.
Μπορεί να υπάρχουν περίοδοι όπου τα συμπτώματα γίνονται χειρότερα, γνωστές ως εξάρσεις.
Οι εξάρσεις μπορεί να είναι δύσκολο να προβλεφθούν, αλλά με τη σωστή θεραπεία είναι δυνατόν να μειωθεί ο αριθμός τους και να ελαχιστοποιηθεί ή να αποφευχθεί η μακροχρόνια βλάβη στις αρθρώσεις.
Μερικοί ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα μπορεί να αντιμετωπίζουν επίσης προβλήματα σε άλλα μέρη του σώματος όπως το δέρμα, τα μάτια, οι πνεύμονες, η καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία ή να εμφανίσουν γενικότερα συμπτώματα, όπως κόπωση και απώλεια βάρους.
Πότε να λάβετε ιατρική συμβουλή
Επισκεφτείτε έναν γιατρό εάν πιστεύετε ότι έχετε συμπτώματα ρευματοειδούς αρθρίτιδας, ώστε να κάνετε τις απαραίτητες εξετάσεις για να εντοπιστεί η υποκείμενη αιτία.
Η γρήγορη διάγνωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας είναι σημαντική, διότι η έγκαιρη θεραπεία μπορεί να αποτρέψει την επιδείνωση και να μειώσει τον κίνδυνο βλάβης στις αρθρώσεις.
Ρευματοειδής Αρθρίτιδα: Συμπτώματα
Τα σημεία και τα συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Επώδυνες, θερμές, οιδηματώδεις (πρησμένες) αρθρώσεις
- Δυσκαμψία των αρθρώσεων που είναι συνήθως χειρότερη το πρωί ή μετά από αδράνεια
- Κόπωση, πυρετός και απώλεια όρεξης
Η πρώιμη ρευματοειδής αρθρίτιδα τείνει να επηρεάζει πρώτα τις μικρότερες αρθρώσεις – ιδιαίτερα τις αρθρώσεις των δακτύλων των χεριών και των ποδιών.
Καθώς η ασθένεια εξελίσσεται, τα συμπτώματα συχνά εξαπλώνονται στους καρπούς, τα γόνατα, τους αστραγάλους, τους αγκώνες, τα ισχία (τους γοφούς) και τους ώμους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα συμπτώματα εμφανίζονται στις ίδιες αρθρώσεις και στις δύο πλευρές του σώματός.
Περίπου το 40% των ατόμων που έχουν ρευματοειδή αρθρίτιδα εμφανίζουν επίσης συμπτώματα που δεν περιλαμβάνουν τις αρθρώσεις. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί να επηρεάσει πολλές μη αρθρικές δομές, όπως:
- Δέρμα
- Μάτια
- Πνεύμονες
- Καρδιά
- Νεφρά
- Σιελογόνους αδένες
- Νευρικό ιστό
- Μυελό των οστών
- Αιμοφόρα αγγεία
Τα σημεία και τα συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας μπορεί να ποικίλλουν σε σοβαρότητα και μπορεί να έρχονται και να φεύγουν (εξάρσεις και υφέσεις). Οι περίοδοι αυξημένης δραστηριότητας της νόσου, που ονομάζονται εξάρσεις, εναλλάσσονται με περιόδους σχετικής ύφεσης – όταν το πρήξιμο και ο πόνος μειώνονται ή εξαφανίζονται. Με την πάροδο του χρόνου, η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί να προκαλέσει παραμόρφωση των αρθρώσεων και απώλεια της ευθυγράμμισης τους.
Ποιες είναι οι πιο συχνές αιτίες της Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας;
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μια αυτοάνοση ασθένεια. Το ανοσοποιητικό σύστημα (που καταπολεμά συνήθως τη φλεγμονή -μόλυνση) επιτίθεται στα κύτταρα στις αρθρώσεις, κάνοντας τες οιδηματώδεις, δύσκαμπτες και επώδυνες.
Η προκύπτουσα φλεγμονή παχαίνει τον αρθρικό υμένα, ο οποίος τελικά μπορεί να καταστρέψει τον χόνδρο και τα οστά εντός της άρθρωσης.Οι τένοντες και οι σύνδεσμοι που συγκρατούν την άρθρωση αποδυναμώνονται και γίνονται πιο ελαστικοί. Σταδιακά, η άρθρωση χάνει το σχήμα και την ευθυγράμμισή της.
Δεν είναι σαφές τι προκαλεί αυτή την υπερβολική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος, αν και φαίνεται πιθανή μια γενετική προδιάθεση. Ενώ τα γονίδια δεν προκαλούν πραγματικά ρευματοειδή αρθρίτιδα, πιθανά να κάνουν κάποιους ασθενείς πιο ευαίσθητους σε περιβαλλοντικούς παράγοντες – όπως μόλυνση με ορισμένους ιούς και βακτήρια – που μπορεί να προκαλέσουν την ασθένεια.
Παράγοντες κινδύνου
Παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ρευματοειδούς αρθρίτιδας περιλαμβάνουν:
- Το φύλο. Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν ρευματοειδή αρθρίτιδα από τους άνδρες.
- Ηλικία. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά συνήθως ξεκινά στη μέση ηλικία.
- Οικογενειακό ιστορικό. Εάν ένα μέλος της οικογένειας έχει ρευματοειδή αρθρίτιδα και άλλα μέλη μπορεί να έχουν αυξημένο κίνδυνο για τη νόσο.
- Κάπνισμα. Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης ρευματοειδούς αρθρίτιδας, ιδιαίτερα εάν υπάρχει γενετική προδιάθεση για την ανάπτυξη της νόσου. Το κάπνισμα φαίνεται επίσης να σχετίζεται με μεγαλύτερη σοβαρότητα της νόσου.
- Περιβαλλοντική έκθεση. Αν και δεν είναι απόλυτα κατανοητό, η έκθεση σε υλικά όπως ο αμίαντος ή το διοξείδιο του πυριτίου μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Οι εργαζόμενοι έκτακτης ανάγκης που εκτέθηκαν σε σκόνες και υλικά από την κατάρρευση του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο αυτοάνοσων ασθενειών όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα.
- Παχυσαρκία. Άτομα – ειδικά γυναίκες ηλικίας 55 ετών και κάτω – που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα φαίνεται να διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
Ρευματοειδής Αρθρίτιδα: Πώς γίνεται η έγκαιρη διάγνωση;
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί να είναι δύσκολο να διαγνωστεί στα αρχικά της στάδια, επειδή τα πρώιμα σημεία και συμπτώματα μιμούνται εκείνα πολλών άλλων παθήσεων. Δεν υπάρχει ειδική εξέταση αίματος ή κλινική εξέταση που να επιβεβαιώνει με ακρίβεια τη διάγνωση.
Η κλινική εξέταση μπορεί να αναδείξει αν οι αρθρώσεις είναι οιδηματώδεις, έχουν ερυθρότητα και είναι θερμές. Μπορεί επίσης να ελέγξει τα αντανακλαστικά και τη μυϊκή δύναμη.
- Εξετάσεις Αίματος
Τα άτομα με ρευματοειδή αρθρίτιδα έχουν συχνά αυξημένη Ταχύτητα Καθίζησης Ερυθροκυττάρων (ESR, ή ΤΚΕ) ή C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP), που μπορεί να υποδηλώνει την παρουσία μιας φλεγμονώδους διαδικασίας στο σώμα. Άλλες κοινές εξετάσεις αίματος αναζητούν το ρευματοειδή παράγοντα (RF) και αντι-κυκλικά πεπτίδια (αντι-CCP) αντισώματα. - Απεικονιστικές εξετάσεις
Οι ακτινογραφίες είναι χρήσιμες στην παρακολούθηση της εξέλιξης της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και των βλαβών της στις αρθρώσεις με την πάροδο του χρόνου. Η μαγνητική τομογραφία MRI και οι υπέρηχοι μπορούν να βοηθήσουν στην εκτίμηση της σοβαρότητας της νόσου.
Ρευματοειδής Αρθρίτιδα: Θεραπεία
Δεν υπάρχει οριστική θεραπεία για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Ωστόσο, η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη αγωγή επιτρέπει σε πολλά άτομα με την πάθηση να έχουν περιόδους μηνών ή ακόμη και ετών χωρίς έντονα συμπτώματα μεταξύ των εξάρσεων. Αυτό μπορεί να τους βοηθήσει να ζήσουν φυσιολογική ζωή και να συνεχίσουν τις καθημερινές τους ασχολίες.
Η φλεγμονή που σχετίζεται με τη ρευματοειδή αρθρίτιδα είναι αυτή που προκαλεί βλάβες σε διάφορα μέρη του σώματος. Ενώ νέοι τύποι φαρμάκων έχουν βελτιώσει δραματικά τις επιλογές θεραπείας, η σοβαρή ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί ακόμα να προκαλέσει σωματικές αναπηρίες. Κλινικές μελέτες δείχνουν ότι η ύφεση των συμπτωμάτων είναι πιο πιθανή όταν η θεραπεία ξεκινά νωρίς με φάρμακα γνωστά ως αντιρευματικά φάρμακα που τροποποιούν τη νόσο (DMARDs).
Οι κύριες επιλογές θεραπείας περιλαμβάνουν:
Συντηρητική θεραπεία
- Φάρμακα που λαμβάνονται χρονίως για την ανακούφιση των συμπτωμάτων και την επιβράδυνση της προόδου της πάθησης
- ΜΣΑΦ. Τα Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη Φάρμακα (ΜΣΑΦ) μπορούν να ανακουφίσουν τον πόνο και να μειώσουν τη φλεγμονή. Τα ΜΣΑΦ περιλαμβάνουν την ιβουπροφαίνη, τη νατριούχο ναπροξένη και άλλα ισχυρότερα. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν ερεθισμό του στομάχου, καρδιακά προβλήματα και νεφρική βλάβη.
- Στεροειδή. Τα κορτικοστεροειδή φάρμακα, όπως η πρεδνιζόνη, μειώνουν τη φλεγμονή και τον πόνο και επιβραδύνουν τη βλάβη των αρθρώσεων. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν οστεοπόρωση, αύξηση βάρους και σακχαρώδη διαβήτη.
- Αντιρευματικά φάρμακα που τροποποιούν την ασθένεια (DMARDs). Αυτά τα φάρμακα μπορούν να επιβραδύνουν την εξέλιξη της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και να σώσουν τις αρθρώσεις και άλλους ιστούς από μόνιμη βλάβη. Τα DMARDs περιλαμβάνουν τη μεθοτρεξάτη , τη λεφλουνομίδη (Arava), τη υδροξυχλωροκίνη (Plaquenil) και τη σουλφασαλαζίνη (Azulfidine). Οι παρενέργειες ποικίλλουν και μπορεί να περιλαμβάνουν βλάβη στο ήπαρ, καταστολή του μυελού των οστών και πνευμονικές λοιμώξεις.
- Βιολογικοί παράγοντες. Επίσης γνωστοί ως τροποποιητές της βιολογικής απόκρισης, αυτή η νεότερη κατηγορία DMARDs περιλαμβάνει τα : abatacept (Orencia), adalimumab (Humira), anakinra (Kineret), baricitinib (Olumiant), certolizumab (Cimzia), etanercept (Enbrel), golimumab (Simponi), infliximab ( Remicade), rituximab (Rituxan), sarilumab (Kevzara), tocilizumab (Actemra) και tofacitinib (Xeljanz). Αυτά τα φάρμακα στοχεύουν τμήματα του ανοσοποιητικού συστήματος που προκαλούν την φλεγμονή που προκαλεί βλάβη στις αρθρώσεις και στους ιστούς. Αυτοί οι τύποι φαρμάκων αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο λοιμώξεων. Τα βιολογικά DMARDs είναι συνήθως πιο αποτελεσματικά όταν συνδυάζονται με ένα μη βιολογικό DMARD, όπως η μεθοτρεξάτη.
- Υποστηρικτικές θεραπείες, όπως η φυσιοθεραπεία και η εργασιακή θεραπεία, που βοηθούν στη διατήρηση της φυσιολογικής κίνησης των αρθρώσεων και του σώματος και στη διαχείριση τυχόν προβλημάτων με τις καθημερινές δραστηριότητες
Χειρουργική Θεραπεία
- Χειρουργική επέμβαση για τη διόρθωση τυχόν προβλημάτων στις αρθρώσεις (Αρθροπλαστικές Ισχίου ή Γόνατος κ.α)
Εάν τα φάρμακα αποτύχουν να αποτρέψουν ή να επιβραδύνουν τη βλάβη των αρθρώσεων, η χειρουργική επέμβαση για την αποκατάσταση των προσβλεβλημένων αρθρώσεων μπορεί να βοηθήσει σε πολλές περιπτώσεις στην αποκατάσταση της δυνατότητας χρήσης της άρθρωσης. Μπορεί επίσης να μειώσει τον πόνο και να βελτιώσει τη λειτουργία.
Η χειρουργική επέμβαση ρευματοειδούς αρθρίτιδας μπορεί να περιλαμβάνει:
- Υμενεκτομή. Η χειρουργική επέμβαση για την απομάκρυνση των φλεγμονώδων ιστών της άρθρωσης μπορεί να πραγματοποιηθεί στο γόνατο, αγκώνα, καρπό, δάχτυλα και γοφούς.
- Αποκατάσταση τενόντων. Η φλεγμονή και η βλάβη των αρθρώσεων μπορεί να προκαλέσουν χαλάρωση ή ρήξη των τενόντων γύρω από την άρθρωση.
- Αρθρόδεση. Η αρθρόδεση μιας άρθρωσης μπορεί να συνιστάται για τη σταθεροποίηση ή την ευθυγράμμιση της άρθρωσης και για την ανακούφιση του πόνου όταν η αντικατάσταση της άρθρωσης δεν είναι εφικτή.
- Ολική Αρθροπλαστική. Κατά τη χειρουργική επέμβαση της ολικής αρθροπλαστικής, ο χειρουργός αφαιρεί τα κατεστραμμένα μέρη της άρθρωσης και εισάγει μια πρόθεση από μέταλλο και πλαστικό.
Η χειρουργική επέμβαση μπορεί να ενέχει κίνδυνο αιμορραγίας, λοίμωξης και πόνου. Συζητήστε τα οφέλη και τους κινδύνους με το γιατρό.
Ανάλογα με τον πόνο, την δυσκαμψία ή τη βλάβη στις αρθρώσεις, οι καθημερινές εργασίες μπορεί να γίνουν δύσκολες ή να απαιτήσουν περισσότερο χρόνο. Μπορεί να χρειαστεί να προσαρμόσετε τον τρόπο που κάνετε τις καθημερινές εργασίες.
Ρευματοειδής Αρθρίτιδα: Επιπλοκές
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε πολλές άλλες καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν πρόσθετα συμπτώματα και μερικές φορές μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή. Πιθανές επιπλοκές περιλαμβάνουν:
- Οστεοπόρωση. Η ίδια η ρευματοειδής αρθρίτιδα, μαζί με ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο οστεοπόρωσης – μια κατάσταση που αποδυναμώνει τα οστά και τα καθιστά πιο επιρρεπή σε κατάγματα.
- Ρευματοειδή οζίδια. Αυτές οι συμπαγείς μάζες ιστού σχηματίζονται συνήθως γύρω από σημεία πίεσης, όπως οι αγκώνες. Ωστόσο, αυτά τα οζίδια μπορούν να σχηματιστούν οπουδήποτε στο σώμα, συμπεριλαμβανομένων των πνευμόνων.
- Ξηρά μάτια και στόμα. Τα άτομα που έχουν ρευματοειδή αρθρίτιδα είναι πολύ πιο πιθανό να παρουσιάσουν σύνδρομο Sjogren, μια διαταραχή που μειώνει την ποσότητα υγρασίας στα μάτια και το στόμα.
- Λοιμώξεις. Η ίδια η ασθένεια και πολλά από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας μπορούν να βλάψουν το ανοσοποιητικό σύστημα, οδηγώντας σε αυξημένη συχνότητα λοιμώξεων.
- Μη φυσιολογική σύνθεση μάζας σώματος (BMI). Η αναλογία λίπους προς μυική μάζα είναι συχνά υψηλότερη σε άτομα που έχουν ρευματοειδή αρθρίτιδα, ακόμη και σε άτομα που έχουν φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος (BMI).
- Σύνδρομο Καρπιαίου Σωλήνα (ΣΚΣ). Η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί να επηρεάσει τους καρπούς, οπότε η φλεγμονή μπορεί να συμπιέσει το μέσο νεύρο που νευρώνει το μεγαλύτερο μέρος του χεριού και των δακτύλων.
- Καρδιακά προβλήματα. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο σκλήρυνσης και στένωσης αρτηριών, καθώς και φλεγμονή του περικαρδιακού σάκου που περικλείει την καρδιά.
- Παθήσεις των πνευμόνων. Οι ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα έχουν αυξημένο κίνδυνο φλεγμονής και ουλής των πνευμονικών ιστών, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε προοδευτική δύσπνοια.
- Λέμφωμα. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα αυξάνει τον κίνδυνο λεμφώματος, μιας ομάδας καρκίνων αίματος που αναπτύσσονται στο λεμφικό σύστημα.
Ο σωστός έλεγχος της ρευματοειδής αρθρίτιδας μπορεί να σας βοηθήσει στην μείωση του κινδύνου αυτών των επιπλοκών.
Αντιμετώπιση και υποστήριξη
Ο πόνος και η αναπηρία που σχετίζονται με τη ρευματοειδή αρθρίτιδα μπορούν να επηρεάσουν την επαγγελματική και οικογενειακή ζωή ενός ατόμου. Η κατάθλιψη και το άγχος είναι συχνά, όπως και τα συναισθήματα αδυναμίας και χαμηλής αυτοεκτίμησης.
Ο βαθμός στον οποίο η ρευματοειδής αρθρίτιδα επηρεάζει τις καθημερινές δραστηριότητες εξαρτάται εν μέρει από το πόσο καλά αντιμετωπίζετε την ασθένεια. Συζητήστε με το γιατρό σας τις στρατηγικές αντιμετώπισης. Με τον καιρό θα μάθετε ποιες στρατηγικές λειτουργούν καλύτερα για εσάς. Εν τω μεταξύ, προσπαθήστε να:
- Πάρτε τον έλεγχο. Με το γιατρό σας, κάντε ένα σχέδιο για τη διαχείριση της αρθρίτιδας. Αυτό θα βοηθήσει να αισθανθείτε καλύτερα με την ασθένειά σας.
- Γνωρίστε τα όριά σας. Ξεκουραστείτε όταν είστε κουρασμένοι. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί να σας κάνει επιρρεπή σε κόπωση και μυϊκή αδυναμία.
- Μιλήστε με άλλους. Συζητήστε με την οικογένειά σας για το πώς αισθάνεστε. Μπορεί να ανησυχούν για εσάς, αλλά μπορεί να μην αισθάνονται άνετα να ρωτούν για τον πόνο σας. Βρείτε ένα μέλος της οικογένειας ή έναν φίλο με τον οποίο μπορείτε να μιλήσετε όταν αισθάνεστε ιδιαίτερα καταπτοημένοι. Επίσης, προσπαθήστε να συνομιλήσετε με άλλα άτομα που έχουν ρευματοειδή αρθρίτιδα – είτε μέσω μιας ομάδας υποστήριξης στην κοινότητά, είτε μέσω διαδικτύου.
- Πάρτε χρόνο για τον εαυτό σας. Είναι εύκολο να παγιδευτείτε και να μην αφιερώσετε χρόνο για τον εαυτό σας. Βρείτε χρόνο για ό, τι σας αρέσει, είτε είναι ώρα να γράψετε σε ένα περιοδικό, να περπατήσετε ή να ακούσετε μουσική. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του στρες.
